*Μαρίνα Τσίγκα
Με συλλογική ευθύνη αγωνιζόμαστε για την αληθινή ουσία της ζωής!
Με την πανδημία του Covid-19 φάνηκαν πιο έντονα οι κοινωνικές αιτίες που οδηγούν σε επιδείνωση της χρήσης και της εξάρτησης από ουσίες. Συγκεκριμένα, συνθήκες όπως η ανεργία, η οικονομική αβεβαιότητα, η κοινωνική απομόνωση, αλλά και το αίσθημα ανασφάλειας απέναντι στις συνέπειες της πανδημίας, όξυναν όλες τις αιτίες που οδηγούν στην έναρξη της χρήσης, αλλά και στην αύξηση, ή τη συστηματοποίηση της. Οι ίδιες αιτίες έχουν οδηγήσει στο να εγκαταλείπουν περισσότεροι χρήστες τη θεραπεία αλλά και να μειώνεται η ζήτησή της. Να αυξάνονται οι υποτροπές. Δεν είναι τυχαίο ότι σε μία σειρά από χώρες οι χρήστες αναφέρουν ότι ξεκίνησαν τη χρήση ως απάντηση στις συνέπειες των περιοριστικών μέτρων λόγω της πανδημίας.
Ιδιαίτερα σε χώρες που εφαρμόζουν ή συζητούν τη νομιμοποίηση της κάνναβης με διάφορες μορφές, τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:
Στην Ολλανδία κατά τη διάρκεια του 1ου lockdown σχηματίστηκαν οι μεγαλύτερες ουρές που έχουν σχηματιστεί πότε έξω από τα coffee shops, με αποτέλεσμα να εξαντληθούν τα αποθέματα. Μάλιστα, μετά από 15 μέρες η ολλανδική κυβέρνηση αποφάσισε το άνοιγμά τους υπό το φόβο ότι ο κόσμος θα στραφεί στο παράνομο εμπόριο.
Στον Καναδά οι πωλήσεις κάνναβης το έτος 2020 αυξήθηκαν έως και 600%. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 6,5% των Καναδών παραδέχτηκε ότι αύξησε την εβδομαδιαία χρήση κάνναβης για να αντιμετωπίσει το άγχος που δημιούργησαν οι συνθήκες της πανδημίας.
Σε διάφορες πολιτείες των ΗΠΑ τα cannabis shops θεωρήθηκαν μαγαζιά με είδη πρώτης ανάγκης και έμειναν ανοιχτά όλο το διάστημα της καραντίνας. Σύμφωνα με τα στοιχεία, σημειώθηκε διπλασιασμός των πωλήσεων κάνναβης στις ΗΠΑ μέσα σε λίγες μόνο μέρες του Μαρτίου, δηλαδή ούτε καν στην καρδιά της καραντίνας.
Η Ελλάδα είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη αύξηση των επιπέδων άγχους, μοναξιάς και θυμού κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Ενδεικτικά για τις συνέπιες είναι τα στοιχεία από τη μέτρηση των λυμάτων. Διαπιστώνεται διπλασιασμός της κατανάλωσης κοκαΐνης το Μάρτιο του 2020, τετραπλασιασμός της το Νοέμβριο του ίδιου έτους και αύξησή της κατά περίπου 20% τρεις μήνες αργότερα.
Φαίνεται πως η αδιέξοδη διαχείριση της πανδημίας όπως και η νέα οικονομική κρίση που εκδηλώνεται ενέτεινε σε πλατιά λαϊκά στρώματα διεθνώς την αβεβαιότητα για την επόμενη μέρα. Η κοινωνική αποστασιοποίηση αύξησε τα αισθήματα εγκλωβισμού, μοναξιάς, παράγοντες που πυροδοτούν τη χρήση ναρκωτικών σαν μια μορφή αυτοθεραπείας. Αυτά, σε συνδυασμό με την χρόνια ενορχηστρωμένη προσπάθεια να αθωωθεί η χρήση ναρκωτικών με αιχμή την κάνναβη, δημιούργησαν το έδαφος για μεγαλύτερη ζήτηση.
Παράλληλα, φάνηκε ότι το εμπόριο ναρκωτικών δεν επηρεάστηκε καθόλου παρά τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα. Η μόνη διαφορά παρατηρήθηκε στους τρόπους διακίνησης, με αύξηση των πωλήσεων μέσω διαδικτύου. Κυρίως μέσω του Darknet όπου δημιουργήθηκαν και νέες, ειδικές πλατφόρμες προώθησης. Ενώ φυσικά δεν έλειψαν και ψευδείς ειδήσεις με κατεύθυνση την αύξηση των κερδών από τα ναρκωτικά όπως μια σειρά «πληρωμένων» ερευνών που αναζητούσαν στην κάνναβη αλλά και σε άλλα ναρκωτικά τη θεραπεία για τον κορονοϊό! Το αποκορύφωμα ήρθε όταν το Υπουργείο Υγείας της Γαλλίας αναγκάστηκε να ασχοληθεί με το θέμα και να εκδώσει επίσημη ανακοίνωση που έλεγε το αυτονόητο, ότι «η κοκαΐνη δεν προστατεύει από τον κορονοϊό». Αυτό μάλιστα, την ώρα που ο ΟΗΕ έκανε την εκτίμηση ότι «η Ευρώπη πλημμύρισε από κοκαΐνη», αφού οι κατασχέσεις της ουσίας αυξήθηκαν κατά 20% σε σχέση με την περσινή ίδια χρονική περίοδο.
Αποδεικνύεται λοιπόν πως το ζήτημα των εξαρτήσεων συγκαταλέγεται στις σοβαρές, παράπλευρες απώλειες της πανδημίας. Παράλληλα, αποδεικνύεται περίτρανα πως αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο δεμένο με τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Επηρεάζεται άμεσα από αυτές, παίρνοντας νέα κάθε φορά χαρακτηριστικά. Τι έχουν να πουν αυτοί που υποστηρίζουν το λεγόμενο «ατομικό δικαίωμα» στη χρήση, μπροστά στη σημερινή κατάσταση;
Είναι μήπως προσωπική επιλογή κανενός ο εγκλεισμός και η έλλειψη κοινωνικοποίησης; Προσωπική επιλογή το σταμάτημα της δουλειάς ή δημιουργικών δραστηριοτήτων; Ο φόβος για το αύριο; Από προσωπική επιλογή δεν πήρε κάποιος τη στήριξη που ίσως χρειαζόταν αυτή την περίοδο;
Είναι όμως πολιτική επιλογή το ότι δεν υλοποιήθηκε ούτε μισή καμπάνια πρόληψης κατά των εξαρτήσεων αντίθετα βλέπουμε κάθε δεύτερη διαφήμιση στην τηλεόραση να φέρνει «το καζίνο σπίτι μας». Πολιτική επιλογή είναι το ότι δε δόθηκε ούτε ένα ευρώ παραπάνω, ότι δεν έγινε ούτε μία νέα πρόσληψη στα κέντρα πρόληψης και στα θεραπευτικά προγράμματα, ενώ οι συνθήκες πολλαπλασίασαν τις ανάγκες στήριξης αλλά και τις πιθανότητες υποτροπών.
ΑΝΤΙΘΕΤΑ Όλα αυτά φάνηκαν σαν ευκαιρία σε μία σειρά από κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς και στη Ελλάδα
Ευκαιρία για να βρουν ένα νέο πεδίο κερδοφορίας για να βγουν από την οικονομική κρίση που επιτάχυνε η πανδημία. Έφεραν λοιπόν ή ετοιμάζουν μέτρα που νομιμοποιούν την ιατρική και την ψυχαγωγική χρήση της κάνναβης. Νομιμοποίηση που συνοδεύεται από τη αθώωση των εξαρτησιογόνων χαρακτηριστικών της. Έτσι,
- Ο ΟΗΕ, έπειτα από πολλές πιέσεις, αποφάσισε να αφαιρέσει την κάνναβη από την κατηγορία των πολύ επικίνδυνων εθιστικών ουσιών (διατηρώντας την πάντως στον πίνακα όπου αναφέρονται γενικά τα διαθέσιμα ναρκωτικά).
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάνθηκε ότι η κανναβιδιόλη (CBD) δεν είναι ναρκωτικό αλλά τρόφιμο (αν και οι γνώσεις για τις επιπτώσεις της στον ανθρώπινο οργανισμό είναι περιορισμένες) και κατάργησε το φαρμακευτικό έλεγχο στα σκευάσματά της, διευκολύνοντας έτσι την κυκλοφορία τους.
Αυτή η νομιμοποίηση στοχεύει ιδιαίτερα στη νεολαία, στην οποία βλέπουν ένα ανεκμετάλλευτο καταναλωτικό κοινό. Της παρουσιάζουν τη χρήση κάνναβης (και άλλων ναρκωτικών) σαν πράξη «ελευθερίας» και «προσωπικής επιλογής». Αυτούς τους παραπλανητικούς όρους χρησιμοποιούν για να δικαιολογήσουν τα τεράστια κέρδη που αποκομίζουν από επενδύσεις στην παραγωγή και εμπορία προϊόντων κάνναβης. Επιπλέον, η κάνναβη είναι στα χέρια τους ένα τεράστιο όπλο καταστολής και ιδεολογικής χειραγώγησης ενάντια στις συλλογικές διεκδικήσεις.
Στεκόμαστε ειδικά στο ζήτημα της κάνναβης γιατί ως ουσία απαντάται σε 5πλάσια ποσοστά χρήσης σε σχέση με άλλες. Η προσπάθεια απενεχοποίησής της όλα αυτά τα χρόνια σε συνδυασμό με την υπερπροβολή χρηστικών ή ευεργετικών ιδιοτήτων που της προσδίδονται έχει ήδη φέρει τραγικά αποτελέσματα :
- Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για τα Ναρκωτικά στην ΕΕ σχεδόν οι μισοί από τους 16χρονους μαθητές κάνουν χρήση κάνναβης στις χώρες που είναι νόμιμη ή συνταγογραφείται ως «φαρμακευτικό» προϊόν.
- Το DEA(αμερικάνικο Ειδικό Σώματος κατά των Ναρκωτικών) παρατηρεί ότι στις ΗΠΑ την δεκαετία 2007-2017 (διάστημα που ψηφίστηκαν οι νόμοι για τη νομιμοποίηση της ιατρικής ή της ευφορική της χρήσης) οι περιστασιακοί χρήστες κάνναβης αυξήθηκαν κατά 63% και οι καθημερινοί κατά 130%.
Η κατάσταση στην Ελλάδα με βάσει τα τελευταία στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας από την έρευνα του ΕΠΙΨΥ και την τελευταία έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ διαμορφώνεται ως εξής :
- Την τελευταία δεκαετία έχουν αυξηθεί κατά 183% οι αιτήσεις για θεραπεία από κάνναβη, με το 26,9% των εξαρτημένων που απευθύνονται στα θεραπευτικά προγράμματα να την αναφέρει ως κύρια ουσία χρήσης.
- 9/10 εξαρτημένους ξεκίνησαν τη χρήση ουσιών με κάνναβη.
- 2 στους 5 16χρονους μαθητές που έχουν κάνει χρήση, βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο εξάρτησης από την κάνναβη (2015 : 1 στους 6).
- Το 50,8% των 16χρονων θεωρεί ακίνδυνη τη δοκιμή της κάνναβης (2015: 36,5%), το 33% την περιστασιακή της χρήση (2015 : 23,5%) και το 11,4% την συστηματική χρήση της ουσίας (2015 : 7,8%).
- Το 30,8% των μαθητών πιστεύει ότι έχει έστω και έναν συμμαθητή που κάνει χρήση κάνναβης.
- Το 27,6% των 16χρονων θεωρεί εύκολη την πρόσβαση την κάνναβη (2015 : 22,8%)
Παρά τα αδιάσειστα αυτά στοιχεία η κυβέρνηση της ΝΔ στην Ελλάδα έπραξε όπως και οι προκάτοχοι της, στον τομέα της πρόληψης και της θεραπείας.
- Τα μόλις 75 Κέντρα Πρόληψης παραμένουν υποστελεχωμένα (π.χ. 7 εργαζόμενοι για ολόκληρο το Δήμο Αθηναίων, μη λειτουργία σε Πειραιά και Αν. Αττική). Γίνεται έτσι ακόμα πιο δύσκολο το έργο τους ιδιαίτερα στις νέες συνθήκες που έχει επιβάλλει η καραντίνα. Ενώ δεν πήρε κανένα μέτρο προετοιμασίας και ενίσχυσης των αντανακλαστικών των νέων απέναντι στα ναρκωτικά, εν όψει του δεύτερου και τρίτου κύματος κορονοϊού για το οποίο προειδοποιούσαν όλοι οι επιστήμονες. Συμμετοχή σε προγράμματα πρόληψης το 2019 είχαν μόλις 530 φοιτητές, το 6% των μαθητών, το 2,5% των καθηγητών. Από τα προγράμματα Αγωγής της Υγείας, θεματολογία σχετική με την πρόληψη, είχαν μόλις το 2% στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και το 0,5% στην πρωτοβάθμια. Μόλις 4082 στρατεύσιμοι συμμετείχαν σε 16 παρεμβάσεις στο στρατό. (ΕΚΤΕΠΝ, 2019)
- Συνεχίζεται η υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση των θεραπευτικών προγραμμάτων ενώ πολλαπλασιάζονται οι ανάγκες στήριξης και οι πιθανότητες υποτροπής των θεραπευόμενων. Από το 2009 οι δαπάνες για τον ΟΚΑΝΑ έχουν μειωθεί κατά 30% και για το ΚΕΘΕΑ κατά 50%. Μάλιστα, το προσωπικό στο ΚΕΘΕΑ τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί κατά 21%.
- Εντείνεται η προσπάθεια αλλοίωσης του χαρακτήρα του ΚΕΘΕΑ μέσω του κανονισμού λειτουργίας που πρότεινε το διορισμένο Δ.Σ. του. Μεταξύ άλλων, η ένταξη της «μείωσης της βλάβης» στους σκοπούς των θεραπευτικών κοινοτήτων αποτελεί επίθεση στην ίδια την αποτελεσματικότητά τους.
- Ψήφισε νόμο για την παραγωγή, διάθεση κι εξαγωγή προϊόντων κάνναβης με περιεκτικότητα σε THC μεγαλύτερη του 0,2%, δηλαδή με ψυχοτρόπο δράση, χωρίς να απαιτείται έγκριση από τον ΕΟΦ! για την εξαγωγή τους. Για την εγχώρια αγορά, θα απαιτείται έγκριση από τον ΕΟΦ, ενώ παρά το γεγονός ότι η κάνναβη με THC άνω του 0,2% έχει ψυχοτρόπο δράση, δεν θα απαιτείται η γνώμη της Επιτροπής Ναρκωτικών. Η αδειοδότηση προϊόντων εξαγωγής θα γίνεται με τις ελάχιστες δυνατές προϋποθέσεις. Ακολουθεί έτσι την πρακτική της σταδιακής νομιμοποίησης μέχρι την πλήρη απελευθέρωση.
Γενικά ακολουθεί ήδη τις κατευθύνσεις που ενσωματώνονται και στο Νέο Σχέδιο Δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά 2021-2025.
Το ΝΣΔ προκρίνει τη χορήγηση υποκατάστατων και τους Χώρους Εποπτευόμενης Χρήσης ως αποκλειστικές μορφές «θεραπείας» και την καταστολή σαν πρόληψη.
Για να δικαιολογήσουν τις επιλογές τους χρησιμοποιούν και νέα αντιεπιστιμονικά επιχειρήματα. Έτσι εκτός από το διαχωρισμό των ναρκωτικών σε «σκληρά» και «μαλακά» δημιούργησαν τον ψευτοδιαχωρισμό σε «λειτουργικούς» και «μη λειτουργικούς» χρήστες, σε «ακίνδυνη» και «επικίνδυνη» χρήση ναρκωτικών. Ουσιαστικά, θεωρούν επικίνδυνες ουσίες μόνο τα οπιούχα (ηρωίνη κλπ.), τα οποία θα αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση υποκαταστάτων (μεθαδόνης κλπ.), και απενοχοποιούν σχεδόν όλες τις άλλες ναρκωτικές ουσίες. Ο βαθμός χρήσης κι εξάρτησης μπαίνει στις… «επιλογές» του χρήστη. Θεωρούν ότι δεν επηρεάζεται από κανένα ψυχολογικό χαρακτηριστικό του, από καμία κοινωνική συνθήκη. Γίνεται και αυτός ατομική ευθύνη όπως η προστασία από την πανδημία, οι σχολικές επιδόσεις, η εργασία ή η ανεργία, η πρόσβαση στον αθλητισμό, στον πολιτισμό κλπ. Έτσι απαλλάσσονται τα κράτη και οι διεθνείς οργανισμοί από τις δικές τους ευθύνες και δικαιολογούν τη μηδαμινή χρηματοδότηση της πρόληψης, τη διάλυση των «στεγνών» προγραμμάτων θεραπείας…
Δεν θα ανεχτούμε αυτή την εγκληματική «αντιναρκωτική» πολιτική κυβέρνησης και Ε.Ε.
Χρειάζονται ΤΩΡΑ ουσιαστικά μέτρα ενίσχυσης της πρόληψης και της θεραπείας
Η έναρξη και αύξηση της χρήσης δε θα σταματήσει δυστυχώς με την έξοδο από τα περιοριστικά μέτρα, αλλά θα συνεχιστεί κι αργότερα όπως έδειξε και η θλιβερή πείρα από την προηγούμενη οικονομική κρίση, αφού θα φουντώσουν οι πιέσεις και θα ορθωθούν νέα αδιέξοδα στη νέα γενιά.
Απαιτούμε τώρα:
- Ενίσχυση του ρόλου των Κέντρων Πρόληψης. Εφαρμογή προγραμμάτων κατά των εξαρτήσεων σε όλες τις σχολικές βαθμίδες, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στα στρατόπεδα. Άμεσες προσλήψεις με σκοπό την πλήρη στελέχωση με μόνιμο προσωπικό. Άμεση δημιουργία νέων Κέντρων Πρόληψης σε περιοχές που υπάρχει αυξημένη ανάγκη.
- Έγκριση και εφαρμογή εξειδικευμένων επιστημονικών προγραμμάτων πρόληψης προσαρμοσμένης στις συνθήκες της πανδημίας.
- Αντιμετώπιση της σχολικής διαρροής, προστασία των ανέργων και των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων. Ενίσχυση της δωρεάν αθλητικής και πολιτιστικής δραστηριότητας των νέων ανθρώπων.
- Άμεση κατάργηση της ΠΝΠ του 2019 που επιβάλλει διορισμό του Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ από την κυβέρνηση και όχι μέσω εκλογών. Καμία αλλαγή του Κανονισμού Λειτουργίας του ΚΕΘΕΑ προς την κατεύθυνση που πρότεινε το διορισμένο Δ.Σ. του.
- Δημιουργία νέων «στεγνών» προγραμμάτων όπου υπάρχει ανάγκη, και άμεση πρόσληψη όλου του απαραίτητου μόνιμου προσωπικού με επαρκή χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό.
- Πολλαπλασιασμό των κέντρων ενημέρωσης, των προγραμμάτων δράσης στο δρόμο, των κέντρων υποστήριξης χρηστών με κρατική χρηματοδότηση. ΟΧΙ στους Χώρους Εποπτευόμενης Χρήσης.
- Παύση κάθε επιχειρηματικής δραστηριότητας ιδιωτικών φορέων και ΜΚΟ στους τομείς Πρόληψης και Απεξάρτησης. Πρόληψη και απεξάρτηση δημόσια και δωρεάν για όλους.
- ΟΧΙ στη νομιμοποίηση της κάνναβης. ΟΧΙ στους αντιεπιστημονικούς διαχωρισμούς των ναρκωτικών σε «μαλακά/σκληρά», των χρηστών σε «λειτουργικούς/μη λειτουργικούς», της χρήσης σε «ακίνδυνη/επικίνδυνη».
Ο αγώνας ενάντια σε όλα τα ναρκωτικά, ενάντια στις συνέπειες της χρήσης τους στη συνείδηση και τη δράση της νέας γενιάς είναι υπόθεση του λαού, είναι δικός του, είναι δικός μας αγώνας. Απευθύνουμε κάλεσμα σε όλους, μέσα από τους μαζικούς φορείς, τα σωματεία, τους συλλόγους γονέων, ιδιαίτερα στους νέους μέσα από τις Οργανώσεις τους (μαθητικά Συμβούλια, Φοιτητικούς Συλλόγους), να πυκνώσουν τις γραμμές του αντιναρκωτικού κινήματος. Να ενσωματώσουν στη δράση τους τα αιτήματά του.
*Η ομιλία πραγματοποιήθηκε σε εκδήλωση του παραρτήματος Αγίας Βαρβάρας, για την Παγκόσμια ημέρα κατά των ναρκωτικών, στις 7 Ιούλη 2021, από την Μαρίνα Τσίγκα, εκπαιδευτικό, πρόεδρο της Γραμματείας του ΕΣΥΝ