Παρέμβαση στην Ημερίδα ΟΓΕ – ΕΣΥΝ στις 22.10.2017
*Νάντια Κοδέλλα
Τι εννοούμε όταν μιλάμε για θεραπεία και θεραπευτικά προγράμματα;
Το φαινόμενο της εξάρτησης από ψυχοδραστικές ουσίες όπως αναφέρθηκε ήδη, είναι ένα σύνθετο πολυπαραγοντικό φαινόμενο με πολλαπλές επιπτώσεις σε όλες τις λειτουργίες και τις κοινωνικές σχέσεις του ανθρώπου. Ακριβώς γιαυτό το λόγο εμπλέκονται στην κατανόηση του φαινομένου μια σειρά από επιστήμες όπως η ιατρική, η ψυχολογία, η φαρμακολογία, η κοινωνιολογία κλπ, και μελετούν η κάθε μια από διαφορετική σκοπιά το πρόβλημα της χρήσης και της εξάρτησης. Έτσι πολλές φορές δημιουργείται μια συσκότιση των αιτιών που παράγουν και αναπαράγουν το πρόβλημα. Τα αίτια αυτά είναι κοινωνικά, έχουν την αφετηρία τους στο υπάρχον κοινωνικοοικονομικό σύστημα, τον καπιταλισμό, που μέσα σε αυτό ο σύγχρονος άνθρωπος ζει, παράγει, αναπτύσσει συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις. Έχοντας λοιπόν καθαρά ποια είναι τα αίτια μπορούμε να προχωρήσουμε στην αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού και να μιλήσουμε για θεραπεία.
Αν και το φαινόμενο της εξάρτησης έχει κοινωνικές ρίζες μπορεί σε επίπεδο ατόμου να αντιμετωπιστεί αρκεί να ενταχθεί σε ένα πρόγραμμα που θα έχει σαν στόχο την απεξάρτηση του και την πλήρη κοινωνική επανένταξη.
Σε αυτή τη λογική χρειάζονται να λειτουργούν τα προγράμματα απεξάρτησης, τα λεγόμενα “στεγνά”, που έχουν ψυχοκοινωνικό χαρακτήρα, δεν χορηγούν υποκατάστατα ή άλλες ουσίες ,η προσέλευση σε αυτά είναι εθελοντική, και στοχεύουν στην πλήρη και σταθερή αποχή από τις εξαρτησιογόνες ουσίες και από ότι συνδέεται με τον τρόπο ζωής στη χρήση. Όταν ενταχθεί κάποιος σε ένα τέτοιο πρόγραμμα σημαίνει ότι έχει πάρει απόφαση να αλλάξει τρόπο ζωής και να απομακρυνθεί από τη χρήση. Η απεξάρτηση δεν σημαίνει μόνο διακοπή της χρήσης σημαίνει ουσιαστική αλλαγή της συμπεριφοράς, του τρόπου ζωής μακριά από τα ναρκωτικά, με στόχο στη συνέχεια μέσα από μια δύσκολη και επίπονη ομολογουμένως διαδικασία να επανενταχθεί μέσα στην κοινωνία. Έχουμε πολλά παραδείγματα νέων ανθρώπων που αποδεικνύουν ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη και τις πρόσθετες δυσκολίες που προκύπτουν λόγω της οικονομικής κρίσης.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για τον έλεγχο των Ναρκωτικών
σε ότι αφορά στις γυναίκες, ενώ οι γυναίκες και τα κορίτσια, αποτελούν το 1/3 των χρηστών παγκοσμίως μόλις 1 στους 5 από τους συμμετέχοντες σε προγράμματα θεραπείας είναι γυναίκα. Υπάρχει αύξηση χρήσης γυναίκες, ενώ υποαντιπροσωπεύονται στα προγράμματα και υπάρχει μια μεγαλύτερη επιβάρυνση σε αυτές από ότι στους άντρες λόγω βίας και των κακοποιήσεων που έχουν υποστεί, της πορνείας στην οποία εξωθούνται. Να προσθέσουμε ότι η μητρότητα ανοίγει ένα ιδιαίτερο ζήτημα στο θέμα της αντιμετώπισης του προβλήματος, λόγω και των πρόσθετων δυσκολιών που έχει να αντιμετωπίσει η εξαρτημένη μητέρα, αλλά και των ζητημάτων που προκύπτουν και για τα ίδια τα παιδιά.
Υπάρχει λοιπόν ανάγκη από περισσότερα και εξειδικευμένα προγράμματα- πέρα από τα ήδη υπάρχοντα – εξαιτίας ακριβώς αυτών τον πρόσθετων προβλημάτων και αναγκών των γυναικών και όχι επειδή η εξάρτηση είναι διαφορετική στα δυο φύλα.
Στον αντίποδα των στεγνών προγραμμάτων είναι τα προγράμματα υποκατάστασης στα οποία η κυριαρχεί η ιατρικοποίηση του φαινομένου της εξάρτησης, ακολουθείται η φαρμακευτική αντιμετώπιση των χρονίως εξαρτημένων από ηρωίνη ατόμων με τη χορήγηση υποκατάστατων ναρκωτικών ουσιών και έτσι αντικαθίσταται μια ναρκωτική ουσία από μια άλλη, με διαφορετικά βεβαίως φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά.
Στόχος είναι η «μείωση της βλάβης», δηλαδή όχι η πλήρη απεξάρτηση και κοινωνική επανένταξη του ατόμου αλλά κυρίως η μείωση επιπτώσεων σε θέματα δημόσιας υγείας, νομικά θέματα κ.α.
Η εξάρτηση θεωρείται σύμφωνα με την κυρίαρχη αντίληψη και τη θεώρηση των προγραμμάτων υποκατάστασης ότι είναι μια νόσος χρόνια και υποτροπιάζουσα, όπως πχ ο διαβήτης, η υπέρταση, ότι δεν είναι δυνατή η απεξάρτηση, ότι δεν υπάρχει θεραπεία και θα πρέπει ο εξαρτημένος να ακολουθήσει μια φαρμακευτική θεραπεία με χορήγηση εφόρου ζωής του υποκαταστάτου.
Πάντως αποδεικνύεται στην πράξη ότι η εξάρτηση είναι ένα πολύ πιο σύνθετο φαινόμενο αφού παρά την επικράτηση των προγραμμάτων υποκατάστασης και μείωσης της βλάβης στην ΕΕ, φαίνεται ότι η ηρωίνη είναι το πιο διαδεδομένο οποιοεδές και ταυτόχρονα αποτελεί πρόβλημα η κατάχρηση μιας σειράς συνθετικών οποιοειδών όπως μεθαδόνη και βουπρενορφίνη. Επίσης μείζον πρόβλημα είναι και η χρήση πολλών διαφορετικών ψυχοτρόπων ουσιών από το ίδιο άτομο.
Βεβαίως και υπάρχουν περιπτώσεις πολύ εξειδικευμένες ,όπου απαιτείται η χορήγηση υποκατάστατων για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων με ένταξη όμως πάντα σε ένα γενικότερο σχέδιο και πλαίσιο αντιμετώπισης της ουσιοεξαρτησης με στόχο την απεξάρτηση. Μια τέτοια περίπτωση για παράδειγμα μπορεί να είναι η χορήγηση υποκαταστατου σε εγκύους μέχρι να γεννήσουν με στόχο ομαλή ένταξη τους στη συνέχεια σε ένα πρόγραμμα απεξάρτησης.
Η κυρίαρχη πολιτική της Ε.Ε και όλων των μέχρι τώρα κυβερνήσεων δεν επιθυμεί την αντιμετώπιση του προβλήματος της ουσιοεξάρτησης, αλλά τη διαχείριση του, και πριμοδοτεί την γενίκευση των προγραμμάτων υποκατάστασης, την επικράτηση της μείωση βλάβης σαν κυρίαρχης πολιτικής στην αντιμετώπιση του φαινομένου και σε αυτό το πλαίσιο προωθεί την λειτουργία των shooting rooms, (δηλ. των χώρων επιτηρούμενης χρήσης), τη χορήγηση ναλοξόνης και τα προγράμματα ανταλλαγής συριγγών.
Στις πρόσφατες ενέργειες της κυβέρνησης και της Ε.Ε. γίνεται προσπάθεια μέσα από τη νομιμοποίηση της φαρμακευτικής κάνναβης να προχωρήσει η νομιμοποίηση των ναρκωτικών. Γνωρίζουμε καλά τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα που κρύβονται πίσω από τέτοιες ενέργειες με πρόσχημα μάλιστα την ανάπτυξη “καινοτομίας και προϊόντων” όπως ισχυρίζονται-προς όφελος άραγε ποιων;- ενώ είναι γνωστό από την ευρωπαϊκή έκθεση για τα ναρκωτικά του 2017 ότι η κάνναβη εξακολουθεί να συνδέεται με προβλήματα υγείας και είναι η κυριότερη αιτία για την έναρξη θεραπείας για πρώτη φορά από τους χρήστες στην Ευρώπη.
Πρόκειται για μια προσπάθεια για την διαμόρφωση κοινωνικής ανοχής γύρω από το φαινόμενο της ουσιοεξάρτησης μέσα σε ένα κοινωνικοοικονομικό σύστημα που καλλιεργεί τον ατομικισμό, τον ανταγωνισμό,δεν θέλει νέους, τις γυναίκες να διεκδικούν, τους θέλει υποταγμένους και εξαρτημένους, να μην αγωνίζονται για τα διακαιώματα τους. Ένα σύστημα που δεν τους προσφέρει μια ζωή με δουλειά με πλήρη δικαιώματα, με δικαίωμα στην υγεία στην παιδεία, ελεύθερο χρόνο, την ψυχαγωγία, με βάση τις σύγχρονες ανάγκες αλλά και τις δυνατότητες που υπάρχουν με βάση την τεράστια ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Από την άλλη πλευρά υπάρχουν τεράστια οικονομικά συμφέροντα που εξυπηρετούνται από την διαιώνιση του προβλήματος της ουσιοεξαρτησης ξεκινώντας από τα τεράστια κέρδη που αποφέρει το ίδιο το εμπόριο ναρκωτικών ,ενώ επίσης τεράστια είναι τα κέρδη έχουν μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων όπως είναι οι φαρμακοβιομηχανίες,αυτών των ομίλων που έχουν ήδη επενδύσει η αναμένουν να επενδύσουν στη νομιμοποίηση των ναρκωτικών, αυτών που θα κερδίσουν και ήδη κερδίζουν από την ιδιωτικοποίηση υπηρεσιών απεξάρτησης είτε με το άνοιγμα ιδιωτικών κέντρων απεξάρτησης, είτε με εκχώρηση υπηρεσιών σε ιδιώτες.
Τα θεραπευτικά προγράμματα σήμερα όπως και ο ευρύτερος τομέας της υγείας και της πρόνοιας υποχρηματοδοτούνται από το κράτος και λειτουργούν με ελλείψεις. Οι εργαζόμενοι έχουν υποστεί μειώσεις μισθών, πολλοί παραιτούνται, όλο και περισσότεροι εργάζονται με ελαστικές σχέσεις εργασίας (μπλοκάκια, ενοικιαζόμενοι, εργαζόμενοι σε συνεργεία καθαρισμού και φύλαξης) βιώνουν την ανασφάλεια, δεν έχουν πλήρη εργασιακά διακαιώματα, ενώ η συχνή εναλλαγή προσωπικού δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα σε έναν τόσο ευαίσθητο χώρο όπου θα πρέπει να υπάρχει μια σταθερή λειτουργία να δημιουργείται μια θεραπευτική σχέση. Αντίθετα έχουμε δει τα τελευταία χρόνια ολόκληρες θεραπευτικές δομές, υπηρεσίες να καταργούνται και οι εργαζόμενοι πάρα τις διαβεβαιώσεις να απολύονται με πρόσχημα τη λήξη της σύμβασης, ενώ πολλές φορές πιέζονται να συνεχίσουν εθελοντικά να εργάζονται σε αυτές ή άλλες δομές.
Σαν Επιτροπή Αγώνα Εργαζομένων στην Απεξάρτηση διεκδικούμε την ύπαρξη ενός επιστημονικά τεκμηριωμένου, ενιαίου σχεδίου και γενναία χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό για αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν προγράμματα στην πρόληψη, στην απεξάρτηση και την επανένταξη, αλλά και την διαχείριση μέσω υποκατάστατων περιπτώσεων εξαρτημένων που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με άλλον επιστημονικά ενδεδειγμένο τρόπο, με υψηλής ποιότητας προγράμματα, με προσλήψεις μόνιμου προσωπικού και την αξιοποίηση του ήδη υπάρχοντος εξειδικευμένου επιστημονικού προσωπικού στην κατεύθυνση αυτή.
Η πρόληψη θα πρέπει να είναι το κυριότερο στοιχείο για την ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος της ουσιοεξάρτησης. Πρόληψη που δεν θα ταυτίζεται με την ενημέρωση αλλά θα λαμβάνει υπόψη βασικούς παράγοντες της ζωής των νέων ανθρώπων, αλλά και των γυναικών όπως η οικογένεια, η εκπαίδευση, ο ελεύθερος χρόνος η επαγγελματική αποκατάσταση.
Θα θέλαμε και εμείς αυτή και τις υπόλοιπες πρωτοβουλίες της ΟΓΕ και του ΕΣΥΝ πάνω στο φλέγον αυτό ζήτημα και να αποτελέσει σταθμό για την δράση του λαϊκού, του εργατικού κινήματος, Μέσα από φορείς,εργατικά σωματεία και με τη δράση της νεολαίας να οργανωθούν πρωτοβουλίες, για την δημιουργία ενός πανίσχυρου μετώπου απέναντι στα ναρκωτικά , για μια ζωή με δικαιώματα, στη δουλειά, στην υγεία, στη μόρφωση, στον πολιτισμό.
